Phnom Penh: Killing Fields & S-21 Prison – Cambodja

Reisverslag deel 9

We komen zeer vermoeid en opgefokt aan in Phnom Penh. Ons geduld is behoorlijk op de proef gesteld tijdens onze busrit vanuit Sihanoukville naar de hoofdstad van Cambodja.

We boekten onze bustickets naar Phnom Penh (6 dollar p.p.) via ons hotel en zouden rond 09:30u opgepikt worden. Ze waren prima op tijd, de bus was een beetje verouderd en de airco stonk maar dat hoort er nu eenmaal bij als je met een local bus reist. Na 5 minuten rijden stoppen we bij een busstation waar we vervolgens 1,5 uur stilstaan. 1,5 half uur! Er werd niks gezegd en na meerdere keren vragen of we ooit nog zouden vertrekken werd er vaag geantwoord en beloofd dat we snel zouden gaan rijden. Valse beloftes. Hoe hard ik ook mijn best deed om geduldig te blijven – iets wat ik oprecht aan het ‘trainen’ ben hier in Azië – begon mijn bloed nu toch wel behoorlijk te borrelen.

Na 1,5 uur wachten gaan we eindelijk rijden maar de hel was nog niet over. Om het half uur werd de bus aan de kant van de weg gezet en het was nooit duidelijk of het een wc-stop was of dat we alleen iets oppikten (mensen, pakketjes, muggen). Ik weet het, dit hoort er allemaal bij maar op sommige momenten ben je er echt even klaar mee.

Eindelijk komen we aan in de hoofdstad van Cambodja. We negeren de TukTuks en lopen richting een hostel dat we op het oog hebben. Helaas zit dat vol maar vinden we twee straten verderop Velkommen Guesthouse waar we een prima kamer weten te krijgen.

We eten wat bij restaurant Karma aan de ‘boulevard’  langs de Mekong. Ik kies voor een local soepje: Tom Yum met chicken – inderdaad heel YUM – en Chris gaat voor de Luc Lac met beef. We struinen wat over de boulevard en kopen een hemels ijsje bij Blue Pumpkin. De bolletjes zijn 1,60 dollar maar daar heb je ruim genoeg aan want het zijn flinke. Het ijsje weet mijn temperatuur wat te dalen en de stress van de reis verlaat langzaam ons lijf.

Maar de de moeheid slaat toe. Morgen hebben we een drukke dag voor de boeg want dan gaan we naar The Killing Fields en de S12 gevangenis. Op naar bed! Een heerlijk bed.

Killing Fields

Om 08u hebben we braaf gegeten (healthy breakfast in Velkommen Guesthouse is een aanrader) en zitten we te wachten op het vrolijke mannetje van de receptie die ook TukTuk rijder is – volgens mij is iedereen hier naast zijn andere baan ook TukTuk rijder.

Voor de TukTuk betalen we 15 dollar, daarmee ‘huur’ je hem voor een halve dag. We rijden richting The Killing Fields wat ongeveer 45 minuten TukTuken van Phnom Penh ligt. Een leuk ritje, die mondkapjes zijn opeens zo gek nog niet want het is behoorlijk stoffig hier in het droge Cambodja.

Bij The Killing Fields kopen we twee tickets voor 12 dollar inclusief een Nederlands gesproken audiotour. Dan gaan we van start. Het is geen pretje maar wel iets wat je gezien moet hebben en het maakt een enorme indruk op ons.

Op 17 april 1975 trokken de Rode Khmer de Cambodjaanse hoofdstad Phnom-Penh binnen. Pol Pot werd leider van Cambodja, dat werd omgedoopt tot Democratisch Kampuchea. Hij wilde een communistische, zelfvoorziende samenleving oprichten en hij deed dit op bloedige wijze. Steden moesten verdwijnen en iedereen moest boer worden. Geld, onderwijs, godsdienst en privébezit werden afgeschaft. Huwelijken werden voortaan gearrangeerd, en kinderen werden gescheiden van hun ouders. Personen die niet meewerkten werden omgebracht. De elite, intellectuelen en academici moesten worden ´heropgevoed´ in kampen. Hier voerden gehersenspoelde kampbewaarders een schrikbewind.
NPO Geschiedenis

Er zijn zo’n 18 ‘audiostops’ met uitleg en verhalen over de tijd waarin de Khmer Rouge aan de macht was.  Een mannelijke stem verteld ons over de gruwelijkheden die hier en op de 300 andere Killing Fields verspreid over Cambodja hebben plaatsgevonden. We horen hoe mensen onder valse beloftes naar The Killing Fields werden vervoerd om daar direct te worden vermoord. Onschuldige mensen, vrouwen, kinderen en zelfs baby’s. Het is heftig.

Duizenden mensen werden hier op gruwelijke wijze vermoord. Om kogels te besparen werden de hoofden ingeslagen met stokken of de achterkant van een geweer. We zien diepe kuilen in de grond. Elk gat is gevuld met honderden lichamen. Als je goed kijkt zie je de botjes en kledingstukken uit de aarde steken. Wanneer het hard heeft geregend komen er elke keer weer veel botten boven de grond uit. Om de twee maanden worden deze botten en kledingstukken verzameld en in – of op – een glazen kist gelegd. Verschillende graven zijn overdekt en rond het bamboe hekje om deze graven hangen allemaal gekleurde armbandjes. Dat heeft te maken met de zielen van de omgekomen mensen.

We komen aan bij een boom met veel van die gekleurde armbandjes. “The Killing Tree”. We weten al wat voor een boom dit is, we hebben er al over gelezen maar de stem in mijn oor brengt de haren op mijn armen toch stijf overeind. The Killing Tree werd gebruikt om baby’s mee te vermoorden. Ook om kogels te besparen zeg maar.. Heftig is het geluid van de stem van één van de Khmer Rouge moordenaars die vertelt dat hij geen keuze had, anders zou hij zelf vermoord worden. Chris zegt zacht: “Ik zou liever zelf dood gaan dan dat ik baby’s tegen een boom kapot moet slaan.”

Verderop staat er nog een boom. Deze boom maakt geluid, de man van de audiotour verteld ons over de grote speakers in de bomen die harde muziek afspeelden om het geschreeuw van de slachtoffers te doen overstemmen. Niemand van buiten de muren mocht weten wat hier aan de hand was.

In het midden van The Killing Fields staat een groot monument. We doen onze schoenen uit en lopen richting het gebouwtje, ik leg de bloem neer die ik net heb gekocht. We stappen naar binnen en kijken omhoog naar de 11 verdiepingen. We zien duizenden schedels – 8000 om precies te zijn. Veel van deze schedels zijn gebruikt voor onderzoek om erachter te komen hoe de Rode Khmer te werk ging. Op de onderste verdieping zien we een aantal “werktuigen”.

De meningen over het aantal slachtoffers zijn verdeelt. Bij the Killing Fields wordt er gesproken over 2 miljoen slachtoffers maar in andere bronnen lezen we over 1 tot 3 miljoen slachtoffers. Op een bevolking van – toen nog – 8 miljoen zijn dat er een hoop.

Stil en verbijsterd lopen we terug richting de TukTuk. Op de weg terug bekijk ik de Cambodjanen met andere ogen. Er leven op dit moment 15 miljoen mensen in Cambodja met een bevolkingsgroei van 2% per jaar. 40% van de bevolking is onder de 16 jaar en iedereen die ouder is dan 40 heeft me toch een hel doorgemaakt.

S-21 Prison – The Tuol Sleng Museum of Genocide

We komen aan bij de S-21 gevangenis waar duizenden onschuldige mensen werden vastgezet voor daden en beschuldigingen die de reinste onzin waren. Voor 12 dollar kopen we twee tickets met een Engelse audiotour en lopen naar binnen.

Er staan vijf gebouwen op het droge stoffige terrein. Vlak voordat Pol Pot aan de macht kwam waren deze gebouwen gevuld met kids in schoolbanken maar in 1975 veranderde de Khmer Rouge Tuol Svay Pray High School in de Security Prison 21 (S-21). Een plek voor martelingen, ondervragingen en executies. Van 1975 tot 1979 zijn er zo’n 17.000 mensen binnengebracht in de S-21 gevangenis, allen werden verdacht van ‘verraad’. Van alle 17.000 gevangenen hebben maar 7 mensen deze hel overleeft.

Bij aankomst werden de gevangenen gefotografeerd en gedwongen om een autobiografie te schrijven vanaf de kindertijd tot het moment van aanhouding. Ze werden gestript tot hun ondergoed en alle bezittingen werden afgenomen. De meeste gevangenen werden twee tot drie maanden vastgehouden, sommige – vooral oud Khmer Rouge leden – werden langer vastgehouden.

In gebouw A zien we kamers op de onderste verdieping met maar enkele meubels – een bureau, een stoel en een roestig bed met kettingen aan elke hoek. Dit waren de martelkamers waar gevangenen soms wel drie keer per dag voor enkele uren verschrikkelijke martelingen moesten ondergaan. Na de martelingen moesten ze aan het bureautje verklaringen schrijven over het verraad dat ze hadden gepleegd. Was het niet goed genoeg dan moest het opnieuw, en opnieuw en opnieuw. Net zolang tot de verklaring goed genoeg was om ter dood veroordeeld te worden.

Hoe idioot deze verklaringen waren beseften we tijdens het beluisteren van een audio fragment uit 2009 tijdens de rechtszaak tegen de leider van de gevangenis, Meneer Duch. Een Nieuw-Zeelandse man verteld het verhaal van zijn broer Kerry Hamill die tijdens een wereldreis met de boot op Cambodjaans grondgebied terecht kwam en samen met zijn 2 makkers werd aangehouden. Eén van hen werd direct vermoord en de andere twee gevangen genomen. Zij zouden spionnen zijn van de C.I.A. en moesten dat in een verklaring op papier zetten. Hamill schreef een verklaring maar verweefde hierin feiten over zijn echte leven zodat duidelijk werd dat zijn verklaring totale onzin was.

“Perhaps the most poignant comment in my brother’s confession was the mention of the public speaking instructor ‘ a Mr. S. Tarr’. The instructor’s family name was spelt Tarr. Only the initial of the instructor’s first name S was given. S Tarr is in fact the name of my adoring mother Esther.”
Rob Hamill 

In de andere gebouwen zien we verschillende soorten cellen. De grote klaslokalen werden volgebouwd met kleine cellen van hout of beton en in elk van deze – erg kleine – cellen zaten twee gevangenen. Maar je had ook massa cellen, grote klaslokalen waar tientallen gevangenen werden vastgezet aan ijzeren stangen.  We zien foto’s en horen verhalen. Veel foto’s en veel verhalen want het waren veel slachtoffers. Lokalen vol borden met ontelbaar veel gezichten. Bange ogen, boze ogen en verdrietige ogen – ze kijken ons allemaal aan.

Ik voel me een beetje schuldig als ik er aan het einde genoeg van heb. Ik ben er klaar mee en ik ben opgelucht als we het laatste gebouw uitlopen.

Als je in Phnom Penh bent dan is het eigenlijk wel een must om deze plekken te bezoeken en te leren over de geschiedenis van Cambodja. Ik kan je aanraden om The Killing Fields en S21 Prison op één dag te bezoeken. Dat kost je ongeveer een halve dag en – hoe rot het ook klinkt – dan ben je er wel vanaf.

Voor meer informatie over de geschiedenis van Cambodja en het Rode Khmer tijdperk:
De geschiedenis van Cambodja
Nasleep van een schrikbewind

Volg It’s a Food Life op Facebook | Instagram | Bloglovin’ | Twitter

Meer lezen over onze Cambodja avonturen?
Siem Reap & Tempels van Angkor; Cambodja
Sihanoukville & Koh Rong Samloem; Cambodja